„Zakończenie działalności spółki z o.o.-wyzwanie nie dla każdego”
Autor: Anna Madej, Prawnik
Przedsiębiorcy zastanawiając się nad formą prowadzenia przyszłego biznesu z reguły wybierają spółkę z o.o., z uwagi na ograniczenie odpowiedzialności. O ile założenie spółki u notariusza, czy przez system S24 nie jest zbyt problematyczne, o tyle zakończenie jej bytu prawnego stanowi nie lada wyzwanie. Nie dość, iż proces jest kosztowny, skomplikowany, to jeszcze rozciągnięty w czasie.
Jakie właściwe kroki powinien podjąć przedsiębiorca w celu likwidacji sp. z o.o.?
Proces likwidacji spółki stanowi etap końcowy jej funkcjonowania. Zgodnie z art. 270 kodeksu spółek handlowych rozwiązanie spółki powodują:
1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,
2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,
3) ogłoszenie upadłości spółki,
4) inne przyczyny przewidziane prawem.
Na potrzeby niniejszego artykułu skupimy się jedynie na przypadku, gdzie procedura likwidacyjna zapoczątkowana została uchwałą zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki (art. 270 pkt. 2 kodeksu spółek handlowych).Uchwała podjęta u notariusza jest obligatoryjna w przypadku spółek zakładanych w normalnym trybie, nie zaś elektronicznym. Z podjęcia uchwały u notariusza zwolnione są te podmioty, które zakładały spółkę w trybie S24, gdzie obecnie system informatyczny rejestracji spółek został dostosowany do takiego stopnia, iż uchwały takie można składać za jego pośrednictwem po zaopatrzeniu ich bezpiecznym certyfikowanym podpisem.
Kodeks spółek handlowych w art. 282 § 1 określił cele likwidacji spółki z o.o., ustalając je na: zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. Nowe interesy mogą być wszczynane tylko wówczas, gdy jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku. Należy także pamiętać, iż spółka z o.o., która nie rozpoczęła faktycznie prowadzenia działalności gospodarczej, ani nie zaciągała zobowiązań, może być wykreślona z rejestru handlowego również wówczas tylko po przeprowadzeniu likwidacji w całości (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18.01.1994 r., III CZP 178/93). W praktyce często zdarza się, iż wspólnicy w czasie likwidacji zmieniają zdanie o likwidacji spółki. Mogą oni zapobiec rozwiązaniu spółki poprzez podjęcie jednomyślnej uchwały o dalszym istnieniu spółki. Uchwała taka może być podjęta do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru (art. 273). W takich wypadkach należy mieć na względzie, iż o ile uchwała o rozwiązaniu spółki nie wymaga jednomyślności, o tyle uchwała o dalszym istnieniu spółki w okresie jej likwidacji już tak. W tym wypadku nie ma konieczności stwierdzenia uchwały protokołem sporządzonym przez notariusza. Podjęcie uchwały powoduje uchylenie likwidacji, co likwidatorzy powinni zgłosić do sądu rejestrowego (art. 278). Etapy likwidacji spółki z o.o. możemy podzielić na:
1. czynności przedlikwidacyjne
2. czynności likwidacyjne (w tym czynności likwidacyjne sensu stricto wymienione w art. 282) – trwają one od dnia otwarcia likwidacji (dzień powzięcia uchwały o rozwiązaniu spółki) do dnia zakończenia likwidacji (art. 288), którym jest dzień zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego.)
3. czynności polikwidacyjne, które podejmujemy już po wykreśleniu spółki z rejestru sądowego.
Z uwagi na skomplikowany proces związany z likwidacją spółki praktyka dostarcza nam również takich przykładów, gdzie spółka jest już formalnie zlikwidowana, a proces likwidacyjny faktycznie się nie zakończył. Jak wskazał Sąd Najwyższy, możliwe jest wykreślenie z rejestru spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego
i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną niewypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce, (postanowienie Sądu Najwyższego z 18 grudnia 1996 r. I CKN 20/96, OSNC 1997, nr 5 poz. 53).
Mając na uwadze charakterystykę poszczególnych etapów należy wszelkie działania po powzięciu uchwały o likwidacji spółki rozpocząć od wyboru likwidatorów spółki. W okresie likwidacji nie działa zarząd, a jego funkcję pełnią likwidatorzy. Likwidatorem może być tylko osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa wskazane w art. 18 §2 tj. (przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi) z zastrzeżeniem art. 18 §2-3 tj. zakaz o którym mowa powyżej ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego(…) oraz nie jest członkiem rady nadzorczej i komisji rewizyjnej (art. 214). Likwidatorzy powoływani są na okres trwania likwidacji, a ich mandat wygasa wraz z rozwiązaniem spółki. Likwidatorów powołuje się w drodze uchwały wspólników, co ciekawe można powołać ich na tych samym zgromadzeniu i w tej samej uchwale o rozwiązaniu spółki. Likwidatorzy mogą być także określeni stricte w umowie spółki, w przypadku jej likwidacji, co wynika wprost z art. art. 276 §1), tj. jeśli umowa spółki lub uchwała wspólników nie stanowi inaczej, to dotychczasowi członkowie zarządu stają się likwidatorami.
Do zadań likwidatorów należy między innymi sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji, następnie zgodnie z art. 281 §1 k.s.h. powinien on przedstawić go do zatwierdzenia zgromadzeniu wspólników. Może się tak wydarzyć, iż okres likwidacji będzie się znacznie wydłużał, wówczas likwidatorzy powinni po upływie każdego roku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe (art. 281 §2). Bilans powinien być sporządzone w terminie do 14 dni od dnia powzięcia uchwały o likwidacji spółki. Bilans obejmuje spis aktywów spółki według ich wartości zbywczej (art. 281 §3), a praktyce takie bilanse sporządza księgowa. Po sporządzeniu bilansu likwidatorzy powinni go przedłożyć zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia, przy czym powinien być on im udostępniony do wglądu na 15 dni przed terminem zgromadzenia (art. 68 ustawy o rachunkowości). Następnie zgodnie z art. 277 §1 k.s.h. do sądu rejestrowego należy zgłosić otwarcie likwidacji, dane likwidatorów, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany. Wniosek o wpis do Rejestru powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy pamiętać, by do wniosku tego dołączyć zatwierdzony bilans otwarcia likwidacji. Brak załączenia go do wniosku spowoduje jego zwrot z 7-dniowym terminem na złożenie ponownego wniosku (wtedy wywoła on skutek od dnia pierwotnego zgłoszenia). Kolejnym etapem niezbędnym do dokonania likwidacji spółki jest ogłoszenie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji. Zgodnie z treścią art. 279 k.s.h. likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu Spółki i otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli, do zgłoszenia ich wierzytelności, w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. Odpowiedniego zgłoszenia dokonuje się na formularzu MSIG-M. Jest to wniosek o publikację ogłoszenia o otwarciu likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Do wniosku dołączamy treść ogłoszenia o otwarciu likwidacji spółki wraz z wezwaniem wierzycieli do zgłaszania wierzytelności. Wierzyciele od momentu ukazania się ogłoszenia mają 3 miesiące na zgłaszanie likwidatorom wszelkich wierzytelności wobec spółki. Wierzyciele mogą zgłaszać swoje wierzytelności w dowolnej formie (pisemnej, ustnej, za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, np. faks, telefon, poczta elektroniczna, jednakże dla celów dowodowych zalecana jest forma pisemna. Spółka zobowiązana jest poinformować właściwy Urząd skarbowy o zamianie danych, chociażby inf. „ w likwidacji” poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza (NIP-8), a następnie przesyłane są one automatycznie do ZUS oraz GUS. Dane aktualizacyjne należy złożyć w terminie 7 dni od dnia rozwiązania Spółki. Spółka zobowiązana jest także do aktualizacji danych w zakresie podatku VAT na formularzu VAT-R w terminie 7 dni od daty podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki. Do czynności likwidacyjnych zgodnie z art. art. 282§1 k.s.h. zaliczamy: zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań względem wierzycieli, upłynnienie majątku spółki, (w przypadku nieruchomości odbywa się to w drodze licytacji). Ustawodawca nie zabronił zawierania nowych umów, byleby służyło to zakończeniu bieżących spraw spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i spieniężeniu majątku spółki. Do czynności związanych z zamknięciem likwidacji, a tym samym działań polikwidacyjnych zaliczyć należy sporządzenie sprawozdania polikwidacyjnego oraz złożenie wniosku do KRS o wykreślenie spółki z rejestru. Wniosek do KRS o wykreślenie spółki z rejestru można złożyć dopiero po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli i po zakończeniu likwidacji (co z kolei nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwania wierzycieli – art. 286 Kodeksu spółek handlowych). Pozostały majątek zostaje podzielony pomiędzy wspólników w stosunku do ich udziałów, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Sąd rozpoznaje wniosek i wydaje postanowienie o wykreśleniu spółki z rejestru.
Ustanie bytu prawnego spółki następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o wykreśleniu spółki z KRS (art. 649(5) §2 kodeksu postępowania cywilnego), a tym samym z tym momentem spółka traci osobowość prawną i ulega rozwiązaniu. Należy pamiętać, iż zgodnie z art. 288§3 k.s.h. księgi i dokumenty należy oddać na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W przypadku braku takiego wskazania przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Ostatnim etapem likwidacji spółki jest powiadomienie Urzędu Skarbowego o wykreśleniu spółki z rejestru. GUS o wykreślenie z rejestru statystycznego, ZUS – złożenia ZUS ZWPA, a także banku o likwidacji spółki.
Podsumowując, problematyka związana z likwidacją spółki stanowi nie lada wyzwanie dla każdego przedsiębiorcy. Dlatego też przed przystąpieniem do tego rodzaju czynności należy dobrze przemyśleć strategię, a przede wszystkim powierzyć pracę z tym związaną specjalistom.